Szymon Okólski

Zakon kaznodziejski troskliwie niegdyś nauki pielęgnujący, może się od czasów zaprowadzenia swego na Rusi w wieku XIII. poszczycić niejednym światłym z grona swego mężem. Obok Melchiora z Mościsk, Łukasza Leopolity, Fabiana Birkowskiego i tyle innych, zajmuje niepoślednie także miejsce Szymon Okólski urodzony na Rusi z szlacheckiego domu herbu Rawicz. Wstąpiwszy do zakonu Dominikanów, przeszedł w nim rozmaite stopnie. Jako kaznodzieja wojskowy, towarzysząc Mikołajowi Potockiemu hetmanowi polnemu koronnemu w wyprawach na Kozaki r. 1637 i 1638 sprawował missyją obozową; z tej powróciwszy został przeorem klasztorów w Konstantynowie, w Kamieńcu, w Tyśmienicy i w Jezupolu. Był później nauczycielem teologii i rządcą głównych szkół zakonnych we Lwowie, na koniec r. 1648 d. 8. września zaszczycony godnością prowincyjała zakonu swego na Rusi, którą aż do śmierci w r. 1653 z chlubą piastował. Oprócz świętobliwej pobożności i nauk głębokich zalecała Okólskiego jeszcze ładna wymowa; dla swych kazań był powszechnie od rycerstwa poważanym i szacowanym.

Szymon Okólski jest autorem następujących dzieł historycznej i teologicznej treści, w języku łacińskim:

1) Orbis Polonus. Cracovie 1641. Herbarz szlachty polskiej alfabetycznie w 3 tomach ułożony z wiadomościami historycznemi pojedynczych rodzin. Mozolna ta praca narobiła w Polsce Okólskiemu wiele nieprzyjaciół, zwłaszcza iż niektóre domy napuszonemi wysławiał pochwałami, inne zaś dla braku wiadomości zupełnie pominął. Pozywano go nawet o to do sądu, a trybunał lubelski, według świadectwa Markiewicza, zakazał sprzedarży tego dzieła i omal go nawet na zniszczenie nie skazał.

2) Russia florida. Leopoli 1646, w nader rzadkiem i ważnem tem dziele r. 1759 powtórnie w Lipsku wydanem, skreślił Okólski dzieje swego zakonu w krainach ruskich.

3) Chioviensium et Czerniechov. episcoporum catholicae ecclesiae romanae ordo et numerus. Leopoli 1646, obejmujące historyczną wiadomość o łacińskiem biskupstwie kijowskiem.

4) Praeco verbi divini. Cracov. 1649, teologiczne objaśnienia kazań b. Wojciecha biskupa regensburskiego. Książki tej wyszedł tylko tom pierwszy. — W języku zaś polskim napisał Okólski. 

5) Diariusz transactiej wojennej między wojskiem koronnem i zaporoskiem w r. 1637. W Zamościu 1638 wydany. 

6) Kontynnacyja diariusza wojennego te r. 1638. W Krakowie 1639. Jako naoczny świadek opisał Okólski w tych dziennikach czynności wojska polskiego podczas wyprawy na Kozaków, którzy pod dowództwem Pawluka, Ostrzanina, Skidana i Huni powstali i polską twierdzę Kudak na Ukrainie napadli. Oba te dziełka tym bardziej zasługują na uwagę, o ile że nam na pismach wyjaśniających dzieje Ukrainy za Władysława IV. zbywa. 

7) Góra święta nad miasteczkiem Podkamieniem cudami wsławiona. W Krakowie 1646 i powtórnie 1710 zawierająca opis cudów obrazu N. Maryi Panny w klasztorze dominikańskim w Podkamieniu (obwodzie złoczowskim).

8) Żywoty SS. zakonnic Dominikanek 1638 [1] 

9) Cztery kazań pogrzebowych osobno wydanych, jakowo na śmierć Adama Kalinowskiego starosty bracławskiego pod tytułem: Pojedynek męża walecznego z nieużytą śmiercią. W Krakowie 1638; na zgon Katarzyny Potockiej małżonki Janusza Radziwiłła podkomorzego w. księstwa litew. z napisem: Fundament przeciw fundamentowi. W Lwowie 1643; przy pogrzebie Mikołaja Cetnera: Chorągiew tryumfalna trojaka. We Lwowie 1644 i Zachariasza Domaszowskiego: Pogłos chrześciańskiego życia. W Krakowie 1645. — Spis prowincyjałów zakonu kaznodziejskiego na Rusi (w książeczce: Directorium officii divini juxta ritum breviarii sacri ordinis praedicatorum pro anno 1781 ad usum provinciae Russiae. Leopoli typis Casim. Szlichtyn) wymienia prócz tego jeszcze między dziełami Okólskiego: Laurea dierum (Wieniec dni) i Descriptio B. Virg. Mariae Luceoriensis (Opisanie N. Maryi panny w Łucku) które niewiadomo gdzie i w jakim języku wyszły; a na wizerunku Okólskiego stoi między księgami jedna podtytułem: Miscellanea i druga: Castra militis Christiani.

Popierś Szymona Okólskiego malowaną przechowuje klasztor Dominikanów w Podkamieniu. Wyobrażony jest na niej Okólski w habicie zakonnym zajęty przy stoliku wypracowaniem swego herbarza. W górze stoi w szafie 9 dzieł jego z następującemi tytułami: Miscellanea (Rozmaitości)— Orbis Pol. (Świat polski) T. II. — Orbis Pol. T. III. — Praeco div. verbi (Kaznodzieja słowa bożego)— Święta góra różańcowa— Florida Russia (Kwitnąca Ruś)— Conc. Funebr. (Kazania pogrzebowe)— Vitae sanctarum V. (Żywoty ś. panien). U spodu obrazu zaś jest podpis łaciński: E. A. R. Pr. Magister Simon Okólski olim prouincialis optima memoria dignus, quam sibi multorum prioratum labore comparavit. Resuscitator conventus in regno Galaciae, Haliciensis a S. Hyacintho fundati, multo sudore compositos libros reliquit, videlicet tres thotnos Orbis Poloni, Floridam Russiam et multos alios praesertim descriptionem Sancti montis Rosariani sub titulo: Góra Święta Różańcowa nad miastem Podkamieniera etc. (Najprzewielebniejszy O. Nauczyciel Szymon Okólski niegdyś prowincyał najlepszej sławy godzien, na którą sobie w czasie wielu przeorstw zasłużył. Odnowiciel w królestwie galicyjskiem klasztoru halickiego od S. Jacka założonego, pozostawił księgi mozolną pracą spisane, jakoto: trzy tomy Świata polskiego, Kwitnącą Ruś i wiele innych, mianowicie opisanie pod tytułem: Góra święta różańcowa nad miastem Podkamieniem i t. d.)

Źródło:

STAROŻYTNOŚCI GALICYJSKIE

zebrał i wydał Żegota Pauli.

We Lwowie,

Nakładem autora

1840 XVII.